سید ابو القاسم کاشانـى در سـال 1264 متولد شد .او در سـن 16 سالگى همـراه پدر عـازم نجـ اشرف گـردید و در آن جا علاوه بر استفاده از حلـقـه درس پدر و دیگر اساتید، دوره سطح را به پایان برد و سپس در درس آیت الله میـرزا محمد تقى شیرازى و آیت الله آخوند خراسانى شرکت جست و در سن 25 سالگى به درجه اجتهاد رسید . آیت الله کاشانى در نهضت مشـروطه ، مشاور شخصیتى چـون آیت الله آخوند خراسانـى (ازرهبران اصلى نهضت )بود و او را در تصمیم گیـرى و تنظیم اعلامیه ها یارى مى داد . در جنگ جهـانـى اول ـ که نیـروهاى انگلیـسـى بعضى از شهرهاى عراق از جمله » فاو «و » بصـره «را اشغال کـرده بودند، آیت الله کاشانى به دلیـل جـوان بودن و پر شـورتر بـودن ، در صـ اول نبرد علـمـاى شیعه با متجاوزیـن قـرار داشت .آنان بـا جنگ هاى چریکى و پى درپى ، نـیـروهاى دشمـن را در منطـقـه زمین گیـر کـردند و سـرانجام پـس از «کوت العمـاره » هـجـده مـاه جـنـگ و مـقـاومت ، بـه کـمـک دولـت عثمانى ، نیروهاى انگلیسى را وادار به تسلیم نمودند . وى بـعـداز سـال هــا مــبــارزه در عـراق عـلـیــه انگلیسى ها در بهمن ماه 1299 عراق را ترک کرد و به تـهـران سـفـر نـمـود امـا در ایـران نـیـز از تـهـدیـدات انگلیسى ها در امان نبود .
* انتقام جویى استعمار
با شروع جنگ جهانى دوم و اشغال ایران توسط نیروهاى متفقین ، استعمار انگلیس که از مـبـارزات آیت الله کاشانى در عراق ضربات سختى خورده بود با شایع کـردن همکـارى او با آلمانى ها، تصمـیـم بـه دستگیرى اش گرفت تا بدون مزاحمت وى بتـواند در انتخابات دوره چهارم مجلس دخالت کند .به همین منظور در خـرداد 1322 چند افـسـر انگلیسـى بـراى دستگیرى آن روحانى مجاهد به منزلش هجوم بردند، اما براثر هوشیارى و فداکـارى یارانش ناکام ماندند و آیت الله کاشانى به ناچار مخفى گردید . کاشانى مدت یک سال ، مخفیانه به مبارزه ا ش ادامه داد تا این که انگلیـسى ها در هنگام انتخابات مجلس از محل اقامتش در تـهران (امامزادهقاسم شمیران )با خبـر شده و او را دستگیر کردند .با وجود این که وى از سوى مردم تهران به عنوان نماینده انتخاب گردیده بود، به دستور فرستاده ارتش متفقین ، از لیست اسامى نمایندگان حذف شده و به زندان روس ها در رشت فرستاده شد .او پس از چندى به زندان انگلیسى ها در اراک و سپس به زندانى در کرمانشاه منتقل گردید . سرانجام پس از تحمل یـک سـال و چـهـار مـاه زندان در سخت تریـن شـرایط ، در 24 مرداد 1324 آزاد گشت و روز جمعه ، سى و یکم شهریور، میان انبوه استقبال کنندگان وارد تهران شد .
* مخالفت با دولت قوام
در انتخابات دوره پانزدهم مـجلس ، دولت در صدد برآمد از طریق تقلب نمایندگان تابع دولت را وارد مجلس کند . مجاهد نستوه که چندین ماه از آزادى اش نگذشته بود، براى افشا کردن ماهیت قوام بپا خاست و پس از سخنرانى در تهـران ، عازم مشهد شد و در شهرهـاى مسیـرش ، مردم را از وابسته بـودن قوام به انگلـیـس و دخالت او در انتخابات آ گاه مى کرد .قوام از این اقدام به وحشت افـتـاد و او را در تیـرمـاه 1325 در بین راه شاهرود ـ مشهد دستگیر کرده و به بهجت آباد قزوین تبعید نمود . آیـت الـلـه کـاشـانـى پـس از یــک ســال بــراثـر پیگیرى هاى علما و مردم ، در 21 خرداد 1326 آزاد گردید و دوباره به تهران برگشت . بدنبال بالا گـرفتن مخالفت هـا بـا قـوام ، شاه ، عبدالحسین هژیر را به عنوان نخست وزیر به مجلس معرفى کرد . کاشانى که از وابستگى هژیر اطلاع داشت ، به مخالفت برخاست و در 27 خرداد 1327 یعنى روزى که قرار بود، هژیر براى گرفتن رأى اعتماد به مجلس بـرود، مـردم را بـه راهپـیـمـایـى در جـلـوى مـجـلـس فراخواند .مـردم در آن روز تظاهرات پرشـورى به راه انداختند به گونه اى که عده اى در درگیرى با پلیس به شهادت رسیدند .
* تبعید به لبنان
مخالفت هاى آیت الله کاشانى سبب گشت تـا در آستانه تشکیل مجلس مـؤسسان براى تغییر قانون اساسى ، او را از ایران دور گردانند .از این رو پس از واقعه ترور نامـوفق شاه بدست فـخـرایى در پانـزدهم بهمـن 1327، آیت الله کاشـانـى را بـه بهانه دسـت داشتن در ترور دستگیر و به لبنان تبعید کردند . او در تبعیدگاه بیـروت نیز از آن چه که در ایـران مى گذشت ، غافل نبـود و در اعلامیه هایش خطـاب به مـلـت ایـران و نمـایـنـدگـان مـجـلـس ، آنـان را به وظایفشان توجه مى داد . سرانجام اعلامیه ها مؤثر افتاد و آیت الله کاشانى و تعدادى دیـگـر از افـراد مبارز در انـتـخـابـات دوره شانزدهم رأى لازم را به دست آوردند .ولى رژیم براى جلوگیرى از ورود نمایندگان واقعى ملت به مجلس ، در تعداد آرا تقلب کرد . مردم از این کار رژیم خشمگین گشتند و سـیـد حسیـن امـامـى کـه از طـرفداران آیت الله کـاشـانـى و طرفدار فدائیان اسلام بود، هژیر را ترور کرد . از این رو پس از تشکیل مـجـلـس شـانـزدهم ، حسنعلى منصور، نخست وزیر وقت ایران با فرستادن تـلـگـراف ، از آیـت الله کـاشـانـى عـذرخـواهـى کـرد وخواستار بازگشت وى به ایران شد و او در روز بیستم خرداد 1329 به وطنش برگشت .
* مبارزه با رزم آرا
سپهبد حاجعلى رزم آرا به منظور تمدید و توسعه امتیاز نفت جنوب (قرارداد گس ـ گلشائیان )در پنجم تیر 1329 به مقام نخست وزیرى رسید . روحانى مجاهد که هـدف روى کارآمدن رزم آرا را دریافته بود، با نخست وزیر به مخالفت برخاست و مردم و نمایندگـان را از نقشه دشمـن آ گاه کرد .به دنبال مخـالـفـت وى بـا رزم آرا، بازار تهـران به حـال تعطیل درآمد و هزاران نفر در میدان بهارستان اجتماع کرده تا از ورود او به مجلس جلوگیرى کنند . آیت الله کاشـانـى بـراى جلـوگیرى از تصـویـب قرارداد نفت در مجلس ، اعلامیه اى خطاب به ملت ایران ، درباره ملى کردن صنعت نفت صادر کرد .اما رزم آرا بى اعتنا به نظر علما و نـمـایـنـدگـان مـجـلـس ومردم ، همچنان بر تصـویـب قـرارداد الحاقـى نفـت جنوب پافشارى مى کرد و در حضور نمایندگان مردم لیاقت مردم ایران در اداره صنعت نفت را نفى مى کرد . سرانجـام رزم آرا در شانـزدهم اسفـنـد 1339 با گلوله آتشین خلیل طهماسبى (ازاعضـاى فـدائـیـان اسلام )از پاى درآمد .
* ملى شدن صنعت نفت
پس از ترور رزم آرا هیچ کس جرأت مقاومت در برابر طرح ملى شدن صنعت نفت را نداشت .از این رو با تلاش تعدادکمى از نمایندگان مجلس ، در 24 اسفـنـد 1339، طرح ملى شدن صـنـعـت نـفـت در مجلس شوراى ملى به تصویب رسید و در 29 اسفند همان سال از تصویب مجلس سنا نیز گذشـت و بـه این ترتیب یکى از آرزوهاى ملت ستمدیده ایر ان ، به ثمر نشست . حسین علاء که پس از رزم آرا به نخست وزیـرى رسـیـده بـود، بـیـش از دو مـاه دوام نـیـاورد .بـعـد از استعفاى عـلأ، دکـتـر مصدق در هفتـم اردیبهـشـت 1330 به نخست وزیرى رسید و آیت الله کاشانى در حمایت از او اعلام داشت که دست وى را در انتخاب وزیران باز خـواهد گذاشت و هیچ گـونه دخالتـى در این باره نخواهد کرد . او براى پشتیبانى از دولت دکتر مصدق در برابر کار شکنى ها و تهدیدهاى انـگـلـسـتـان ، مـردم را به اجتماع در میدان بهارستان فراخواند و طى پیامى که بـراى اجتماع کنـنـدگـان فـرستـاد، آنـان را نسبـت بـه کارشکنى هاى انگلیس در همدستى آمریکا بـا وى ، آ گاه کرد .
همچنـین هنگامى کـه دولت مصدق براى رفع کمـبود بودجه دولـت ، اقدام به پخـش اوراق قرضه کـرد، آیـت الـله کـاشـانـى مـردم را بـه یـارى دولـت فراخواند و خرید اوراق قرضه را بر همه افراد واجب نمود . پس از تهدیـد دولت مصدق از سـوى استعمـار مبنى بر دخالت نظامى و گسیل داشتـن چـهـار هـزار چتر باز و حـرکـت ناوهاى جنگى بـه طـرف سواحـل ایران ، مرحوم کاشانى از اعلام جهاد سخن به مـیـان آورد و گفت :اگر انگلیسى ها به خاک ایـران تجاوز کنند، خوزستان را براى آنها به جهنم تبدیل مى کند . در نتیجه انگلیس که موقعیت را براى دخالت نظامى مناسـب نـدیـد، بـا هـمـکـارى آمریکـا بـه مـحـاصـره اقتصادى ایران دست زد .
www.sobhesadegh.ir/1382/0143/matn/14.htm